Thú chơi cổ ngoạn, hay nói nôm na cho dễ hiểu là "Thú chơi đồ xưa, đồ cổ" là một thú nhàn .

Lặn lội tìm tòi từ các góc chợ xóm quê, những di tích còn sót lại, cái tượng đồng ten rỉ , cái điếu sứ lạc tinh mòn lý, đem được về nhà tàng tịu chùi rửa sắp vào tủ quí, lâu ngày mua sắm được nhiều món bèn đem ra chia từng loại từng món, sắp theo niên hiệu, năm chế tạo, rồi để tâm nghiên cứu khảo sát tỷ mỷ: ten đồng rỉ đến bực đó thuộc thời kỳ nào, mất ăn bỏ ngủ, nghe ở đâu mới đào được một món là mình chưa từng có hay chưa từng thấy, là lân la đến xin coi, cố nài mua cho kỳ được, không mua được thì bù đắp ba hoa xin đổi vật khác, không đổi được thì rầu rĩ nhớ nhung, chạy đôn chạy đáo kiếm cho ra một món y như của người ta có mới vừa lòng .







Để chi ? - Để rồi đời sống có hạn, một mai nhắm mắt thì tha hồ con cháu phanh phui hoặc giả chúng kêu người bán đấu giá đến gõ búa mà phát mãi !

Đây tôi chỉ xin bàn đến thú chơi đồ xưa đồ cổ bằng sành sứ, đồ gốm đồ đất nung, đồ da kiểu da đá, và xin miễn bàn đến thú chơi tem dán thư, khuê bài bửu tinh và các loại khác như vỏ hột quẹt hay nút áo nhà binh hay tiền cổ..v..v... vì ôm đồm quá lắm không khéo "Ban môn lộng phủ" ích gì ?

Kể cả chơi đồ xưa mất ngày giờ thật, phí công lại hao tiền, mà biết làm sao bây giờ, khi vướng lấy thú chơi ấy vào thân, khi đã lậm vào cái lọ Đường, cái men Tống ngọc, nước da Đông Thanh, hay cái đỉnh đồng đời Thương Ẩn, Châu, Hán, hoặc vật đào tại Trường An, Hàm Dương cổ vật .





Nhà chơi đồ cổ phải có bộ óc khác thường, nhưng chỉ khách chút ít thôi, chỉ loạn óc vừa vừa lấy phải, không khéo ra người mất trí . Người đời hay chế nhạo anh chơi đồ cổ là "điên tiền", là tên mọi già giữ của, thậm chí có kẻ lên mặt thầy đời phê bình : "Trong nhà bày la liệt những vậy của bao nhiêu người chết để lại, thì còn gì là cái nét sống bồng bột của thế kỷ đương kim ?"

Nhưng trong khi xã hội còn ba đào, có người giỡn tiền chưa bỏ tật, đưa nhau trốn trong nhà kín cổng để mua vui bài bạc đỏ đen rồi sau này hại lây đến gia đình chung nhau chịu nợ, có người lại thèm vãi tiền trong các cuộc truy hoan, không kể bắt bớ, bịnh tật, tiền mất, thân hư. người khác lại trốn chui trốn nhủi đem bạc giấy đốt ra khói cho luồn qua lỗ ống vố đến tán gia bại sản ... Đối với những người nhiều tật như vậy, thì hạn chơi đồ cổ còn sáng suốt hơn mấy bực, và ngồi không đêm văn dưới bóng đèn ngắm kỷ cái tinh ba của chiếc lọ sứ Tàu, cái uyển chuyển mộc mạc của nước men Bát Tràng, thấm thía nhớ lại thú nhà nầy dẫu với cái ghế mạ vàng Tổng Bộ kia, không đổi !





Anh chơi đồ cổ đi gần đến mức khùng, nhưng khùng mà mực thước, biết giá trị đồng tiền: thà đi bộ, ăn mặc xệch xạc, miễn sắm được món đồ chơi thích chí, hỏi ông Bộ ông Tổng có dám dạo chợ trời lựa dĩa, hay ngồi húp tô cháo lòng Câu Quéo chờ người dẫn đường tìm nhà anh Thanh Đạm nhài cái bầu "họng lợn Khang Hy" với tôi chăng? Điên thơ Lý Bạch, điên rượu có Lưu Linh, si mê điên quýnh với vật xưa là nhà chơi đồ cổ!

Quả vậy ! chơi đồ xưa là một bệnh, nhưng bệnh nhàn dật trầm tĩnh, không yếm thế, không lánh đời , bền chí lượm lặt lại những gì người khác hất hủi bỏ bê, những vật mà còn lắm người chưa rõ giá trị. Một mình mình thích, một mình mình hay, nhà chơi đồ cổ có thể ví với nhà chơi sách cổ, vì cả hai đồng ham thích những vật hiếm có trên đời, và nếu trên thế gian còn người mê cá ngựa, mê mạc chược, mê ô tô tối tân, mê máy thu thanh tối xảo, thì đây nguyện cứ chơi đồ xưa và mê sách cổ: điên dường ấy đánh cho ta điên mãi, phú cho đời thức tỉnh mặc ai !

Người chơi đồ xưa ngày nay còn được một cái bất ngờ : là vật mua sắm ngày càng có giá, thêm kẻ trộm đều chê : họ thích kim cương vì dễ phi tang, họ ghét đồ sành vì dễ bể, lại kềnh càng, động mạnh một chút là hết xài, thêm bán đi cả năm còn nhìn còn làm tội, Nuôi heo thì rau muống mắt, sắm vàng thì đứa tớ nó lé mỗi ngày, bỏ ống thì thằng cháu nó rình, hãy bắt trước tôi, chơi đồ cổ mà ăn chắc. Ngộ rủi gặp năm Mậu Thân tái diễn thì lựa chỗ vùi xuống đất nó càng thêm quí vì Lạc Tinh !







---------------------------------------------
1. Trong thú chơi cổ ngoạn, có một danh từ quan trọng nhứt, là danh từ "patine" của Pháp.

* Patine : oxydation naturelle ou artificielle du bronze, qui se recouvre d'une couche de vert-de-gris . (lớp ten thiên tạo hay nhân tạo của chất đồng để lâu năm, hay chôn lâu năm dưới đất) . Sau, cũng dùng danh từ "patine" để gọi đồ sành đồ gốm lâu đời, bị mòn lỳ và đóng 1 chất hờm không cạo ra hay không bắt chước giả tạo được, hoặc bị lu mờ lớp men ngoài đi .....

- Tôi tra các từ điển không thấy danh từ nào ổn thỏa để dịch chữ Patine (Đào Duy Anh dịch : lớp mốc đóng ngoài những món đồ đồng xưa: (la patine d'une statue); hay sắc cũ, nước cũ (la patine des tableaux anciens) hoặc bụi rêu trên mặt đá mặt bia ....)

Tôi thấy cách dịch làm vậy không thích ứng và không nói lên được ý mình muốn nói, nên thuở nay tôi tạo ra và dùng 1 danh từ mới, ước mong các vị trong ủy ban điền chế văn tự xem xét và công nhận nếu thấy đúng. Đó là danh từ "Lạc Tinh" , do sự ghép lại của chữ "Lạc" (rớt rơi, suy bại) và chữ "Tinh" (thuần túy, bỏ hết tập chất) .

Tỷ dụ: cái chén Mai Hạc nầy đã lạc tinh, nghĩa là chén đã mòn lỳ, da men ngoài đã hết bóng vì đã để lâu đời,...


Trích
(
Trang 13 - 16)
Vương Hồng Sển - Thú Chơi Cổ Ngoạn (1-1971)