Quản lý xử lý rác thải công nghiệp là về việc không riêng của nước nào, và lựa chọn công nghệ yêu thích để xử lý CTR vẫn còn làm đau đầu các nhà quản lý. Bởi, nếu xử lý CTR với chi phí thấp thì thường là kỹ thuật lạc hậu và hiệu quả không cao, còn đầu tư công nghệ hiện đại thì kết quả mỹ mãn nhưng lại rất tốn kém!

CTR phát sinh tỷ trọng thuận với mức độ thị trấn hóa, sự gia tăng dân số và mức thu nhập. Khu vực có thu nhập càng cao thì CTR phát sinh càng nhiều (Bảng 1). Thành phần trong CTR cũng không giống nhau tùy theo khu vực, nhưng chính yếu là chất thải hữu cơ, giấy và nhựa (Bảng 2).

Bảng 1: CTR phát sinh ở khu vực thị trấn



Nguồn: World Bank , What a Waste – A Global Review of Solid Waste Management, 2012.

Bảng 2: Thành phần có trong rác thải



*: ước tính

Nguồn: World Bank , What a Waste – A Global Review of Solid Waste Management, 2012.

Quá trình quản lý CTR căn bản gồm thu gom, vận chuyển và xử lý. Ở các nước có thu nhập cao, việc quản lý CTR phần lớn tốt hơn khu vực có thu nhập thấp. đầy đủ 100% CTR ở khu vực có thu nhập cao được thu gom, trong khi con số này ở khu vực thu nhập thấp chưa đến 50% (BĐ1).

BĐ1: Tỉ lệ thu gom rác thải



Nguồn: World Bank , What a Waste – A Global Review of Solid Waste Management, 2012.

Xử lý CTR nhằm chuyển CTR sang một dạng khác ít độc hại hơn, hay có thể tái sử dụng, hoặc thành chất khác có lợi. Các cách xử lý CTR chính gồm: chuyển hóa thành năng lượng, ủ phân vi sinh, chôn lấp hay đổ đống. Theo Pike Research, cách xử lý CTR chủ chốt trên nhân loại đến năm 2022 vẫn là chôn lấp và đổ đống (BĐ2).

BĐ2: Cách xử lý chất thải rắn trên toàn cầu



Nguồn: Pike Research, Waste-to-Energy Technology Markets.

Tùy theo khoa học ứng dụng, giá tiền xử lý CTR sẽ khác nhau. khoa học với mức đầu tư và mức giá xử lý thấp thì trong công đoạn xử lý thường phát hiện ra ô nhiễm thứ cấp; công nghệ xử lý hiện đại thì tầm giá đầu tư cao, vận hành tốn kém nhưng an ninh, không gây mùi, không phát sinh ô nhiễm thứ cấp (Bảng 3).

Bảng 3 : Ước tính giá tiền trong quản lý chất thải rắn trên thị trường toàn cầu năm 2012



Nguồn: World Bank, Smart Waste.

Chọn lựa công nghệ xử lý CTR tùy thuộc vào sự tăng trưởng và tình hình kinh tế của mỗi nước và mức đầu tư trong quản lý CTR cũng rất khác nhau. ngày nay, các nước có ngành công nghiệp môi trường lớn mạnh rất để ý nhiều dùng khoa học hiện đại vào xử lý CTR. Châu Âu đầu tư để biến CTR thành năng lượng lên đến trên 30%, trong khi cách chôn lấp hợp vệ sinh chiếm tỷ trọng rất thấp, chỉ còn khoảng 10-15% (BĐ3).

BĐ3: Đầu tư cho các công đoạn lắp ráp trong quản lý chất thải (%)

=> Xử lý chất thải công nghiệp => giá xử lý rác thải công nghiệp

Nguồn: UNCRD (United Nations Center for Regional Development); Coolsweep, Global analysis of the Waste-to-Energy field.

Thay đổi khoa học trong xử lý CTR là về việc không đơn thuần và phụ thuộc nhiều vào sự phát triển kinh tế của mỗi nước. So sánh giữa năm 2001 và 2011 ở châu Âu, phương pháp chôn lấp chiếm 56%, mười năm sau giảm xuống còn 37%; các kỹ thuật để tái dùng chất thải, nhiệt phân và ủ phân vi sinh đều gia tăng ứng dụng theo thời gian (BĐ4).

BĐ4: đổi mới khoa học xử lý chất thải ở châu Âu



Nguồn: Coolsweep, Global analysis of the Waste-to-Energy field.

Lĩnh vực quản lý CTR được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu theo hướng xử lý sao cho ô nhiễm gây ra từ chất thải càng ít đi và tái sử dụng được nhiều hơn. Dưới góc độ đăng ký sáng chế (SC) liên quan đến kỹ thuật biến CTR thành năng lượng, theo tài liệu phân tích của tập đoàn với trí tuệ trái đất (WIPO), từ 1990 đến 2004, số lượng đơn đăng ký tăng nhiều, trong đó kỹ thuật xử lý CTR để tạo ra nhiên liệu rắn chứa năng lượng cao, có thể dùng đốt lò hơi hay tạo nhiệt năng (RDF, Refuse-Derived Fuel) chiếm 56% trong tổng số đơn đăng ký SC; Hình như, công nghệ massburn xử lý chất thải rắn bằng cách đốt trực tiếp để tạo nhiệt năng hay xử lý thành nhiên liệu dạng lỏng hoặc dạng khí chỉ chiếm 44% (BĐ5). RDF được tiêu dùng phổ biến, ngày càng được cải tiến để tăng hiệu suất và giảm ô nhiễm.

BĐ5: Đơn đăng ký sáng chế theo kỹ thuật



Nguồn: WIPO. Patent-based Technology Analysis Report-Alternative Energy Technology.

Số lượng SC đăng ký liên quan đến công nghệ biến CTR thành năng lượng nhiều nhất ở Nhật, kế đến là Mỹ (Bảng 4). Đứng đầu nộp đơn đăng ký SC trong lĩnh vực này là các công ty Mitsubishi Heavy Industries, Ebara Corporation, NKK Corporation, Kubota, Kawasaki Heavy Industries và Hitachi. Các SC được đăng ký của công ty Mitsubishi, Ebara Corporation. Kubota, NKK Corporation và Mitsui Engineering & Shipbuilding số đông liên quan đến khoa học mass burn. Các SC về công nghệ RDF phần lớn của các tổ chức Kawasaki Heavy Industries, Ebara Inflico, Air Products and Chemicals và Westinghouse (BĐ6).

Bảng 4: Số lượng đơn đăng ký sáng chế theo kỹ thuật biến CTR thành năng lượng (Giai đoạn 1978-2004)



Nguồn: WIPO, Patent-based Technology Analysis Report-Alternative Energy Technology.

BĐ6: Các đơn vị dẫn đầu nộp đơn đăng ký sáng chế liên quan đến công nghệ biến chất thải thành năng lượng



Nguồn: WIPO. Patent-based Technology Analysis Report-Alternative Energy Technology.

Cũng như các nước khác, CTR phát sinh nhiều ở các thành phố và khu công nghiệp của Việt Nam. Trong đó, miền Đông Nam Bộ là khu vực có mức phát sinh CTR cao nhất trong cả nước, tiếp đến là Đồng bằng sông Hồng (Bảng 5). Thành phần trong CTR gồm chất thải hữu cơ chiếm tỉ lệ từ 54-77%, chất thải có thể tái chế chiếm từ 8-18% (Theo báo cáo “Hiện trạng, chế độ quản lý CTR tại Việt Nam và tiềm năng thu hồi năng lượng từ CTR” của Nguyễn Hoài Đức).

CTR sinh hoạt ngày nay ở nước ta căn bản được xử lý bằng chôn lấp (chiếm 85% tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt được thu gom), hiện có 458 bãi rác với quy mô lớn, nhỏ khác biệt, 98 bãi chôn lấp tập trung ở các thị trấn lớn, trong đó chỉ có 16 bãi chôn lấp được coi là hợp vệ sinh. Còn lại hầu hết là bãi rác tạm, lộ thiên, không có sơ đồ thu gom, xử lý nước rác, đang là nguồn gây ô nhiễm môi trường và chiếm không gian lớn.

Một số địa phương đã đầu tư doanh nghiệp xử lý CTR sinh hoạt thành phân compost và lắp đặt một vài lò đốt CTR sinh hoạt quy mô nhỏ cho các vùng nông thôn. Tại TP. HCM, lượng rác thải sinh hoạt ngày nay trung bình mỗi ngày phát sinh gần 7.500 tấn, được thu gom 100% và xử lý cơ bản bằng chôn lấp, còn lại là tái chế hoặc đốt điện.

Xem thêm: https://www.linkedin.com/pulse/công-...-chất-thải