Những ngày gần đây, nhiều ngư dân ở xã Tam Hải, huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam kéo nhau lặn tìm cổ vật được cho là của một con tàu bị đắm. Theo các chuyên gia, đây có thể là tàu đắm thuộc hàng cổ nhất được tìm thấy ở vùng biển miền Trung

Sáng sớm 25-8, chúng tôi theo chân hai anh em thợ lặn Nguyễn Vỹ (39 tuổi, trú thôn 1, xã Tam Hải) dong chiếc thuyền máy ra vùng biển phía trước nhà để chuẩn bị cho một ngày lặn tìm cổ vật.






Theo các ngư dân, những chiếc dĩa này nếu nguyên vẹn sẽ được bán với giá trên 1 triệu đồng

Dễ kiếm được tiền triệu

Nơi anh Vỹ neo thuyền cách bờ chừng 500 m. Nơi đây người địa phương gọi là vùng rạn Nhọn, cách mũi Bấc của đồi Bàn Than khoảng 300 m về phía Tây.

Hai người soạn sẵn ống dẫn khí, khoác bộ đồ lặn lên người rồi nhảy xuống biển lặn tìm cổ vật. Trong khi đó, trên thuyền, máy trợ thở hoạt động liên tục. Khoảng 30 phút sau, 2 người lần lượt ngoi lên mặt nước cùng một số mảnh vỡ của bát, dĩa, lọ bằng gốm sứ. Sau đó, cứ 5-7 phút, họ lại mang lên nhiều cổ vật khác, trong đó có nhiều lọ gốm nhỏ còn nguyên vẹn, bị đất cát bám xung quanh.

Anh Vỹ cho biết cách đây hơn 1 tháng, trong khi lặn bắt cá, một số ngư dân phát hiện tại vùng rạn Nhọn có nhiều mảnh vỡ bằng gốm sứ. Nghi là đồ cổ nên nhiều người lặn và tìm được nhiều bình gốm, chén dĩa, hũ loại nhỏ. Nghe tin, nhiều thợ lặn từ nơi khác cũng mang thiết bị đến trục vớt cổ vật nhưng đã bị người dân ở đây ngăn cản.



Một thợ lặn đưa cổ vật lên tàu



Theo anh Vỹ, vùng biển tìm thấy cổ vật sâu khoảng 4 m, phía dưới có rất nhiều đá, cổ vật bị vùi lấp dưới cát chừng nửa cánh tay. Có lẽ do gần bờ lại bị sóng đánh mạnh vào mùa đông nên nhiều cổ vật đã vỡ.

“Lúc mới phát hiện, ngư dân địa phương lặn tìm được rất nhiều cổ vật, đa số là chén dĩa, hũ nhỏ bằng sứ. Cũng có chậu, bình gốm sứ cỡ lớn nhưng đều bị vỡ. Hiện nay, giá bán những chiếc đĩa loại nhỏ là trên 1 triệu đồng, hũ gốm nhỏ từ 200.000 đồng trở lên, tùy màu sắc và hoa văn. Ngay cả mảnh vỡ cũng được thương lái mua khoảng 15.000 đồng/kg. Có người bán được hàng chục triệu đồng từ cổ vật, người ít cũng kiếm được vài triệu đồng” - anh Vỹ thuật lại.

Theo quan sát của chúng tôi, đa số cổ vật ngư dân ở đây tìm được có kích thước nhỏ, nhiều họa tiết, hoa văn vẽ bông hoa, chim chóc.

Dấu vết tàu cổ

Anh Vỹ cho biết cách đây vài hôm, tại một khu vực gần cửa Lở - nơi con sông Trường Giang đổ ra biển - nhiều ngư dân đã tìm thấy nhiều mảnh gỗ nghi là thân của tàu cổ bị đắm. Một mảnh đã bị gãy dài hơn 1,2 m, rộng gần 0,5 m, dày khoảng 0,1 m. Mảnh thứ hai nhỏ hơn, giống chi tiết nối ghép thân tàu cổ, có cả những vị trí chốt nêm. Ngoài ra, còn có 2 đoạn gỗ tròn như trụ xoay bánh lái. Mỗi đoạn gỗ tròn này dài hơn 3,5 m, đường kính hơn 0,4 m, có nhiều họa tiết và chữ Hán.








Đa số những cổ vật đều có vóc dáng rất nhỏ



Ông Hồ Xuân Tịnh, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Nam, cho biết ngày 23-8, sở đã cử đoàn đến vùng biển người dân trục vớt cổ vật để khảo sát. Sau khi được ngư dân cung cấp hiện vật vừa trục vớt được, sở đã gửi một số tiêu bản cho TS Đoàn Ngọc Khôi, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Quảng Ngãi.

Qua phân tích, TS Khôi nhận định: Đây là những hiện vật của con tàu đắm thuộc hàng cổ nhất Việt Nam cho đến thời điểm hiện tại được tìm thấy ở vùng biển miền Trung. “Dựa vào loại hình đồ gốm sứ, chúng tôi nhận định các cổ vật này có niên đại vào thời Tống - Nguyên (thế kỷ XII-XIII)” - TS Khôi cho biết.


Nhiều vật dụng bị vỡ được bán với giá 15.000 đồng



Rõ dần “nghĩa địa” tàu cổ

Theo TS Đoàn Ngọc Khôi, đây rất có thể là một trong những địa điểm của hành trình con đường gốm sứ trên biển. Căn cứ vào các hiện vật gốm sứ cổ được tìm thấy ở xã Tam Hải, kết hợp với việc tỉnh Quảng Ngãi đang khai quật nhiều tàu cổ, giả thuyết về một “nghĩa địa” tàu cổ ở khu vực biển Quảng Nam - Quảng Ngãi đang rõ dần.

Ông Hồ Xuân Tịnh cho biết việc xác định giá trị cổ vật vừa được tìm thấy sẽ góp phần quan trọng vào việc xác định giá trị to lớn của con đường gốm sứ trên vùng biển phía Tây tỉnh Quảng Nam. Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có văn bản xin ý kiến chỉ đạo của UBND tỉnh Quảng Nam để có phương án bảo vệ, thăm dò và trục vớt tàu cổ bị đắm.